Therapie die helpt bij somberheid en depressie

Je merkt vast wel eens dat je stemming niet iedere dag hetzelfde is. De ene dag ben je vrolijk en heb je zin in de dingen van de dag. Een andere dag is je stemming somberder en zie je tegen dingen op. Dat soort stemmingswisselingen hebben we allemaal en horen bij het leven. Maar een slechte stemming kan ook langer aanhouden en je dagelijks leven gaan beïnvloeden. Je hebt steeds minder zin in dingen, gaat deze uitstellen of zelfs vermijden. Daar kun je in veel gevallen weer op eigen kracht uitkomen. Je kiest voor wat meer ontspanning en buitenlucht, of je zoekt contact met fijne mensen.

Maar als je merkt dat je somberheid niet vanzelf verdwijnt, is het verstandig om na te denken of je misschien hulp zou kunnen inschakelen. Zodra je op onderzoek uitgaat welke hulp er beschikbaar is zul je ontdekken dat er verschillende therapievormen zijn die kunnen helpen. In deze tekst lees je welke therapieën er zijn, hoe ze werken en voor wie ze geschikt zijn.

Hoe werkt therapie bij somberheid?

Therapie helpt om inzicht te krijgen in je gevoelens en leert je omgaan met moeilijke situaties. Ook kan het helpen om negatieve patronen te doorbreken. De eerste stap van therapie is het samen met je therapeut (ook wel behandelaar genoemd) in kaart brengen van je klachten en mogelijke oorzaken. Meestal zal de therapeut ook proberen een beeld te krijgen hoe jij als persoon in elkaar steekt. Ben je van nature eerder positief of negatief ingesteld? Hoe reageer jij meestal op lastige situaties? Praat je makkelijk over je emoties of vind je dat juist lastig?

Ook zal de therapeut wellicht vragen of je eerder soortgelijke klachten hebt gehad, en of je eerder hulp hebt gezocht. Zo krijgt de therapeut een beter beeld van jou. En kan hij of zij beter inschatten welke therapievorm bij jou het beste past. De therapeut maakt daarna meestal een behandelplan inclusief de doelen waaraan jij wilt werken. Als jij met dat behandelplan akkoord gaat kunnen jullie aan de slag.

Welke therapievormen zijn er?

Er zijn veel verschillende therapievormen, die allemaal andere accenten leggen. Hieronder tref je verschillende therapievormen aan die bij somberheid en depressie kunnen worden ingezet. De meeste therapievormen zijn één op één: je hebt individuele gesprekken met een behandelaar. Dit kan in fysieke gesprekken (face-to-face genoemd) maar ook steeds meer online, via beeldbellen.

Naast individuele gesprekken wordt soms groepstherapie ingezet. Dat kan heel helpend zijn, omdat je daar lotgenoten treft. Er wordt onderscheid gemaakt in gesprekstherapieën en therapieën die meer creatief of lichaamsgericht zijn. Hieronder lees je er meer over.

Cognitieve gedragstherapie (CGT)

Deze therapie is één van de meest onderzochte en toegepaste vormen bij somberheid en depressie. Bij CGT leer je hoe je gedachten, gevoelens en gedrag met elkaar samenhangen. Vaak hebben mensen met somberheid negatieve gedachten over zichzelf, de wereld en de toekomst. In CGT ga je samen met een therapeut onderzoeken of deze gedachten kloppen en hoe je naast deze gedachten ook positieve, realistische gedachten kunt plaatsen. Ook oefen je met nieuw gedrag, bijvoorbeeld door dingen te doen waar je eigenlijk geen zin in hebt, om te ervaren dat die toch aangenaam kunnen zijn en je stemming verbeteren.

Acceptance and Commitment Therapy (ACT)

ACT is een relatief nieuwe vorm van therapie die zich richt op het effectiever leren omgaan met moeilijke gevoelens en gedachten. In plaats van de strijd aan te gaan met je gedachten of deze slaafs op te volgen en het onderdukken van gevoelens, leer je vaardigheden om anders te reageren. Dat is dus een andere benadering dan bij CGT, waarover je hierboven kon lezen. Je leert dat het normaal is om af en toe somber of angstig te zijn, en dat je deze gevoelens niet altijd hoeft op te lossen. In plaats daarvan kijk je naar wat jij belangrijk vindt in het leven en hoe je daar, ondanks je klachten, toch stappen in kunt zetten. ACT helpt je om flexibeler om te gaan met tegenslagen en meer te leven naar je waarden: de dingen die voor jou belangrijk zijn. ACT is een ervaringsgerichte therapie: naast praten ga je in de sessies ook actief oefenen met diverse vaardigheden.

Interpersoonlijke therapie (IPT)

Deze therapie richt zich op je relaties met anderen. Somberheid heeft vaak invloed op hoe je omgaat met familie, vrienden of collega’s. In IPT onderzoek je samen met een therapeut hoe veranderingen in je sociale omgeving, conflicten of het verlies van een dierbare bijdragen aan je klachten. Je leert beter communiceren en omgaan met veranderingen in je leven.

Inzichtgevende therapie

Bij deze vorm van therapie ga je dieper in op je gevoelens en ervaringen uit het verleden. Je onderzoekt samen met de therapeut waar bepaalde patronen vandaan komen en hoe ze je nu beïnvloeden. Dit kan helpen om jezelf beter te begrijpen en oude pijn los te laten.

Schematherapie

Sommige mensen merken dat ze steeds in dezelfde valkuilen stappen, bijvoorbeeld door zichzelf weg te cijferen of juist heel kritisch te zijn op zichzelf. Schematherapie helpt om deze diepgewortelde patronen te herkennen en te veranderen. Je onderzoekt samen met een therapeut waar deze patronen vandaan komen en hoe je ze kunt doorbreken. Schematherapie wordt vaak ingezet bij hardnekkige depressieve klachten of als andere therapieën niet voldoende helpen.

EMDR

Sombere gevoelens kunnen soms ontstaan na een ingrijpende gebeurtenis, zoals een ongeluk, verlies of geweld. EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) is een therapie die speciaal gericht is op het verwerken van nare herinneringen. Tijdens de sessie denk je aan de gebeurtenis terwijl je afgeleid wordt, bijvoorbeeld door met je ogen een bewegend lichtje te volgen. Dit helpt om de emotionele lading van de herinnering te verminderen.

Andere vormen van therapie en hulp:

Het bovenstaande overzicht is niet volledig, maar slechts bedoeld om je kennis te laten maken met veelgebruikte therapievormen. De overeenkomst tussen de bovengenoemde therapieën is dat het meestal om één op één gesprekken gaat tussen jou als cliënt en je behandelaar. Er zijn ook therapievormen waarbij niet zozeer een gesprek plaatsvindt, maar andere technieken worden gebruikt. Dan kun je denken aan vaktherapie, haptotherapie of schrijftherapie. Maar ook leefstijlinterventies of de inzet van medicatie zijn vormen van therapie. We vertellen nog kort iets over deze vormen:

Vaktherapie

Vaktherapie is een verzamelnaam voor verschillende creatieve therapievormen, zoals beeldende therapie, muziektherapie, dramatherapie en psychomotorische therapie (PMT). Je werkt hierbij met je handen, je lijf of je stem, in plaats van alleen te praten. Dit kan helpen als je het lastig vindt om je gevoelens onder woorden te brengen. Door te schilderen, muziek te maken of te bewegen, kun je op een andere manier uiting geven aan je emoties en nieuwe ervaringen opdoen.

Haptotherapie

Deze therapie richt zich op het contact met je eigen lichaam. Door middel van aanraking en oefeningen leer je beter voelen wat er in je omgaat. Je ontdekt hoe je lichaam reageert op stress of spanning en leert weer vertrouwen op je gevoel. Dit kan helpen om meer in balans te komen tussen denken, voelen en doen.

Schrijftherapie

Soms is het moeilijk om te praten over wat je voelt. Schrijftherapie kan dan een laagdrempelige manier zijn om je gedachten en emoties te ordenen. Door op te schrijven wat je bezighoudt, krijg je meer overzicht en kun je patronen herkennen. Schrijftherapie wordt vaak gebruikt als aanvulling op andere therapieën, maar je kunt er ook zelf mee aan de slag. Het helpt om je hoofd leeg te maken en wanneer je gedachten op papier staan, worden ze vaak overzichtelijker. Dat kan stress verminderen en je helpen om moeilijke gebeurtenissen te verwerken.

Leefstijl en aanvullende therapieën

Naast de bovenstaande therapieën zijn er ook andere mogelijkheden die je kunnen helpen je stemming te verbeteren. Je kunt dan denken aan zogenoemde leefstijlinterventies. Bijvoorbeeld: meer bewegen (running therapy), gezond eten, voldoende slapen en ontspanningsoefeningen zoals yoga of mindfulness. Deze leefstijlveranderingen zijn niet altijd een vervanging voor therapie, maar kunnen wel een waardevolle aanvulling zijn. Uit onderzoek blijkt dat bijvoorbeeld yoga en running therapy een positief effect kunnen hebben op depressieve klachten.

Medicatie en andere behandelingen

Soms is therapie alleen niet voldoende, bijvoorbeeld bij ernstige of langdurige depressie. In overleg met een arts kan dan gekozen worden voor medicijnen, zoals antidepressiva. Dit wordt vaak gecombineerd met therapie. In zeldzame gevallen, als niets anders helpt, kan een opname of een neurologische behandeling overwogen worden.

Tot slot

Er zijn dus veel verschillende therapievormen die kunnen helpen bij somberheid. Welke therapie het beste bij jou past, hangt af van je klachten, je voorkeuren en je persoonlijke situatie. Het belangrijkste is dat je de stap durft te zetten om hulp te zoeken. Je hoeft het niet alleen te doen, en er is altijd een vorm van hulp die bij jou past. Praat erover met je huisarts of neem contact op met een hulpverlener om samen te kijken wat het beste werkt voor jou!

Dit artikel is geschreven door Frank Koster

Mijn naam is Frank Koster en ik ben psycholoog bij kleurjeleven.nl. Ik ben inmiddels alweer 21 jaar actief in de psychologie en heb veel ervaring opgedaan in het behandelen van somberheid en depressie.